Over het signaleren van verschillende (en soms moeilijk zichtbare) vormen van kindermishandeling in het onderwijs
Kwetsbare doelgroep:
Als leerkracht in het onderwijs werk je dagelijks met (jonge) kinderen. Een kwetsbare doelgroep die nog veelal afhankelijk is van de volwassenen om hen heen. Gelukkig groeien de meeste kinderen op in een veilige omgeving waarbij er aandacht is voor hun emotionele en fysieke behoeften. Helaas is er bij een toch veel te grote groep kinderen in Nederland ook sprake van onveilig opgroeien. Deze kinderen groeien op in een omgeving die onvoldoende aandacht heeft voor hun fysieke en emotionele welbevinden.
Hoe vaak komt het voor?
In Nederland wordt onderzoek gedaan naar hoe vaak kindermishandeling voorkomt door de Nationale Prevalentiestudie Mishandeling. Uit de laatste onderzoeken komt een eenduidig beeld naar voren: ongeveer 90.000 tot 127.000 kinderen in Nederland zijn slachtoffer van kindermishandeling. Dat is rond de 3% van alle kinderen in Nederland. Dat betekent dus ook dat 3% van de kinderen in jouw klas te maken krijgt met kindermishandeling. En dit is zeer waarschijnlijk een onderschatting, omdat dit alleen gaat over gemelde gevallen bij Veilig Thuis.
Verschillende vormen van kindermishandeling
Er zijn verschillende vormen van kindermishandeling. Om (signalen van) kindermishandeling goed in kaart te brengen, is het belangrijk dat je deze verschillende vormen kent en goed onderscheid kunt maken. In deze blog gaan we daar dieper op in.
Kindermishandeling kan zich uiten in de volgende vormen:
- Lichamelijke mishandeling
- Emotionele mishandeling
- Lichamelijke verwaarlozing
- Emotionele verwaarlozing
- Seksueel misbruik
Zie je dat er onderscheid wordt gemaakt tussen mishandeling en verwaarlozing? Beiden zijn vormen van kindermishandeling! Het grote verschil is dat bij mishandeling sprake is van actief handelen terwijl bij verwaarlozing juist sprake is van nalaten iets te doen wat wel zou moeten gebeuren.
Hieronder lichten we iedere vorm van kindermishandeling kort toe. In onze e-learning 'de Meldcode Kindermishandeling in het Onderwijs' gaan we hier dieper op in.
Lichamelijke mishandeling:
Onder lichamelijke mishandeling vallen alle vormen van lichamelijk geweld tegen een kind. Bijvoorbeeld: slaan, stompen, schoppen, bijten, krabben, haren trekken, brandwonden toebrengen, letsel toebrengen met voorwerp, botbreuken toebrengen, (poging tot) wurging of smoren. De ernst van de mishandeling kan variëren van licht tot zeer ernstig of zelfs fataal. Het kan eenmalig voorkomen maar ook structureel en langdurig doorgaan.
Emotionele mishandeling:
Van emotionele mishandeling is sprake wanneer ouders regelmatig vijandigheid of afwijzing richting het kind vertonen. Daartoe behoren bijvoorbeeld: uitschelden, manipuleren, kleineren, (be)dreigen, bang maken, isoleren, uitsluiten, opsluiten, te hoge eisen stellen op cognitief of ander gebied. Ook de niet passende ‘inzet’ van het kind bij partnergeweld, een vechtscheiding of ziekte kan onder emotionele mishandeling geschaard worden. Het getuige zijn (geweest) van geweld tussen de ouders en mishandeling van broertjes of zusjes wordt ook gezien als emotionele mishandeling.
Lichamelijke verwaarlozing:
Waar bij mishandeling sprake is van actief handelen, is bij verwaarlozing juist sprake van nalaten. Bij lichamelijke verwaarlozing laten ouders langdurig na om het kind in voldoende mate te voorzien in de noodzakelijke basisbehoeften zoals voeding, kleding, onderdak, bescherming, (medische) verzorging, leefruimte. De ernst van de lichamelijke verwaarlozing kan variëren van licht tot ernstig of zelfs fataal. Verwaarlozing is, anders dan lichamelijke mishandeling, per definitie niet-incidenteel: “fysieke mishandeling kan plaatsvinden op zaterdagmiddag om vijf over twaalf; verwaarlozing niet''.
Emotionele verwaarlozing:
Van emotionele verwaarlozing is sprake wanneer ouders langdurig tekortschieten in responsiviteit en het geven van positieve aandacht aan de jeugdige. Jeugdigen moeten kunnen rekenen op liefde, warmte, geborgenheid, steun, ontwikkelingsruimte en (consequente) grenzen. Bijzondere vormen van emotionele verwaarlozing zijn:
- Pedagogische verwaarlozing als verzamelnaam voor onvoldoende ouderlijk gezag en onvoldoende structuur;
- Nalaten of belemmeren van inzet van noodzakelijke hulpverlening;
- Educatieve verwaarlozing, oftewel het bewust toestaan van chronisch spijbelen, het niet registreren en inschrijven op school of het ontbreken van aandacht voor onderwijskundige noden. Ook het weigeren van een professioneel aangeraden beoordeling of behandeling voor onderwijskundige noden valt hieronder;
- Getuige zijn (geweest) van partnergeweld tussen de ouders en/of mishandeling van broertjes en/of zusjes.
Seksueel misbruik:
Hoewel seksueel misbruik eigenlijk een vorm van lichamelijke én emotionele mishandeling is, wordt dit vaak apart benoemd. Seksueel misbruik betreft alle seksuele activiteiten die een volwassene aan een kind opdringt met als doel de seksuele behoefte van de volwassene te bevredigen of om financieel gewin te halen. De ernst kan variëren van licht (begluren, dwingen te kijken) tot ernstig (verkrachting, seksuele exploitatie) en van eenmalig tot frequent en langdurig.
Zoals je kunt lezen is iedere vorm van kindermishandeling zeer ernstig en moet er bij het lichtste vermoeden serieus gekeken worden naar de aannemelijkheid dat er sprake is van kindermishandeling. Het komt bij alle gezinnen voor, ook bij die gezinnen waar je het juist niet zou verwachten.
We hopen je met deze blog wat meer inzicht te hebben gegeven in vormen van kindermishandeling die je zou kunnen signaleren tijdens je werk als onderwijsprofessional. Wil je meer weten over hoe je deze verschillende vormen van kindermishandeling kunt herkennen? Bijvoorbeeld welk gedrag je dan kunt zien bij het kind in de klas? Dan raden we je van harte onze cursus 'De Meldcode Kindermishandeling in het Onderwijs' aan. Wat ons betreft is de kennis uit deze e-learning een absolute must-have voor iedereen die op professionele basis werkt met kinderen.
Meer lezen over de online scholing Werken met de Meldcode Kindermishandeling.
Vergeet ook niet om deze blog met je medewerkers/collega's te delen om zo meer bewustwording op het gebied van kindermishandeling te creëren. Wanneer we met z'n allen samen werken kunnen we de veel te hoge cijfers van kindermishandeling in Nederland omlaag brengen!